Εισαγωγή
Το Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) αποτελεί το βασικό στρατηγικό σχέδιο για την ανάπτυξη της Ελλάδας με τη συνδρομή σημαντικών πόρων που προέρχονται από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ το 1981, τα διαδοχικά Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης και μετέπειτα το ΕΣΠΑ έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.
Ιστορική Εξέλιξη του ΕΣΠΑ
Η πορεία των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων στην Ελλάδα ξεκίνησε με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (1986-1989) και συνεχίστηκε με τα τρία Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (ΚΠΣ) που κάλυψαν τις περιόδους 1989-1993, 1994-1999 και 2000-2006. Η μετάβαση στο ΕΣΠΑ έγινε με την προγραμματική περίοδο 2007-2013, ακολούθησε το ΕΣΠΑ 2014-2020, ενώ σήμερα βρισκόμαστε στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2021-2027.
Κάθε προγραμματική περίοδος αντανακλούσε τις μεταβαλλόμενες αναπτυξιακές προτεραιότητες της χώρας και της ΕΕ. Αν τα πρώτα ΚΠΣ εστίαζαν κυρίως σε βασικές υποδομές (οδικά δίκτυα, λιμάνια, αεροδρόμια), σταδιακά το βάρος μετατοπίστηκε στην καινοτομία, την επιχειρηματικότητα και την αειφόρο ανάπτυξη.
ΕΣΠΑ 2021-2027: Δομή και Προτεραιότητες
Το τρέχον ΕΣΠΑ 2021-2027 διαθέτει συνολικό προϋπολογισμό 26,2 δισ. ευρώ (21,5 δισ. ευρώ κοινοτική συνδρομή και 4,7 δισ. ευρώ εθνική συμμετοχή) και αρθρώνεται γύρω από πέντε στρατηγικούς Στόχους Πολιτικής:
Μια εξυπνότερη Ευρώπη – καινοτόμος και έξυπνος οικονομικός μετασχηματισμός
Ενίσχυση της έρευνας και καινοτομίας
Ψηφιακός μετασχηματισμός δημόσιου και ιδιωτικού τομέα
Ανάπτυξη δεξιοτήτων για έξυπνη εξειδίκευση
Μια πιο πράσινη Ευρώπη – με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα
Ενεργειακή απόδοση και ΑΠΕ
Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
Κυκλική οικονομία και διαχείριση υδάτινων πόρων
Μια πιο διασυνδεδεμένη Ευρώπη – κινητικότητα και περιφερειακές διασυνδέσεις ΤΠΕ
Ολοκλήρωση διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών
Βιώσιμες αστικές μεταφορές
Ψηφιακή συνδεσιμότητα
Μια πιο κοινωνική Ευρώπη – υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων
Ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση και κατάρτιση
Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης
Κοινωνική ένταξη και καταπολέμηση της φτώχειας
Μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες της – βιώσιμη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη
Ολοκληρωμένες χωρικές επενδύσεις
Τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων
Βιώσιμη αστική ανάπτυξη
Τομεακά και Περιφερειακά Προγράμματα
Το ΕΣΠΑ 2021-2027 υλοποιείται μέσω 9 Τομεακών και 13 Περιφερειακών Προγραμμάτων:
Τομεακά Προγράμματα
Ανταγωνιστικότητα
Ψηφιακός Μετασχηματισμός
Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή
Μεταφορές
Ανθρώπινο Δυναμικό και Κοινωνική Συνοχή
Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση
Αλιεία, Υδατοκαλλιέργεια και Θάλασσα
Τεχνική Βοήθεια και Υποστήριξη Δικαιούχων
Πολιτική Προστασία
Περιφερειακά Προγράμματα
Καθεμία από τις 13 περιφέρειες της χώρας διαθέτει το δικό της Περιφερειακό Πρόγραμμα, προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες αναπτυξιακές προτεραιότητες και ανάγκες της.
Διαδικασία Υλοποίησης και Πρόσβαση στη Χρηματοδότηση
Η πρόσβαση στις χρηματοδοτήσεις του ΕΣΠΑ γίνεται μέσω προσκλήσεων που δημοσιεύονται από τις Διαχειριστικές Αρχές των Προγραμμάτων. Η διαδικασία περιλαμβάνει:
Προγραμματισμό και σχεδιασμό: Καθορισμός προτεραιοτήτων και επιλέξιμων δράσεων
Δημοσίευση προσκλήσεων: Καθορισμός όρων συμμετοχής και κριτηρίων αξιολόγησης
Υποβολή προτάσεων: Σύνταξη και κατάθεση τεχνικών δελτίων από τους δυνητικούς δικαιούχους
Αξιολόγηση και έγκριση: Βάσει των κριτηρίων επιλογής και της διαθέσιμης χρηματοδότησης
Υλοποίηση και παρακολούθηση: Τήρηση χρονοδιαγραμμάτων και επίτευξη δεικτών
Πιστοποίηση δαπανών: Έλεγχος επιλεξιμότητας και νομιμότητας δαπανών
Αποπληρωμή: Καταβολή της ενίσχυσης μετά την πιστοποίηση
Αποτελέσματα και Επιπτώσεις του ΕΣΠΑ
Διαχρονικά, το ΕΣΠΑ έχει συμβάλει καθοριστικά:
Στη δημιουργία βασικών υποδομών όπως ο Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου, η Εγνατία Οδός, το Μετρό Αθήνας και Θεσσαλονίκης
Στην ενίσχυση χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέσω προγραμμάτων επιχειρηματικότητας
Στην προστασία του περιβάλλοντος με έργα διαχείρισης απορριμμάτων και λυμάτων
Στην αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος και τη σύνδεσή του με την αγορά εργασίας
Στην καταπολέμηση της ανεργίας με προγράμματα κατάρτισης και απασχόλησης
Στη στήριξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων μέσω δομών κοινωνικής πρόνοιας
Προκλήσεις και Προοπτικές
Παρά τη σημαντική συμβολή του ΕΣΠΑ, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις:
Απορροφητικότητα: Συχνά παρατηρούνται καθυστερήσεις στην απορρόφηση των κονδυλίων
Γραφειοκρατία: Πολύπλοκες διαδικασίες που δυσχεραίνουν την πρόσβαση, ιδίως για μικρούς δικαιούχους
Κατακερματισμός πόρων: Διασπορά των πόρων σε πολλά μικρά έργα αντί για στρατηγικές επενδύσεις
Βιωσιμότητα παρεμβάσεων: Δυσκολία διατήρησης αποτελεσμάτων μετά το πέρας της χρηματοδότησης
Για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του ΕΣΠΑ 2021-2027, έχουν τεθεί ως προτεραιότητες:
Η απλοποίηση των διαδικασιών και η μείωση του διοικητικού φόρτου
Η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας των δικαιούχων
Η έμφαση στην επίτευξη μετρήσιμων αποτελεσμάτων
Η συνέργεια με άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης
Συμπεράσματα
Το ΕΣΠΑ παραμένει ο βασικός πυλώνας της αναπτυξιακής στρατηγικής της Ελλάδας, παρέχοντας κρίσιμους πόρους για την οικονομική και κοινωνική συνοχή. Η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ 2021-2027, σε συνδυασμό με τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για τον μετασχηματισμό του παραγωγικού μοντέλου της χώρας προς την κατεύθυνση της καινοτομίας, της εξωστρέφειας και της βιώσιμης ανάπτυξης.
Η επιτυχία του ΕΣΠΑ δεν μετριέται μόνο με οικονομικούς δείκτες απορρόφησης, αλλά κυρίως με το αναπτυξιακό αποτύπωμα που αφήνει στην οικονομία και την κοινωνία. Η στροφή προς ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο, βασισμένο στη γνώση, την καινοτομία και την αειφορία, αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για την Ελλάδα των επόμενων ετών.
